Ο Dr Attila R Garami (MD, PhD), σε επιστολή του στο έγκριτο περιοδικό British Medical Journal (BMJ),  εκφράζει ενδιαφέρουσες απόψεις για τον μηχανισμό δράσης της πανδημίας COVID-19 (BMJ 2020; https://www.bmj.com/content/368/bmj.m810/rr-24).

Ο συντάκτης της επιστολής αυτής απαντά σε δημοσιευμένο άρθρο στο BMJ (BMJ 2020; 368 doi: https://doi.org/10.1136/bmj.m810) και στην επιστολή του αυτή τονίζει ότι, «Η συνεχιζόμενη εξάπλωση του νέου ιού SARS-CoV-2 και της νόσου COVID-19 που προκαλείται από το SARS-CoV-2, αποτελεί μια σοβαρή πρόκληση για την ανθρωπότητα».

Αναλύοντας τον μηχανισμό δράσης του ιού, o συντάκτης της επιστολής περιγράφει ότι,  «Ο ιός SARS-CoV-2 εισέρχεται στα ανθρώπινα κύτταρα μέσω του υποδοχέα (ACE2), δηλαδή το ένζυμο μετατροπής της αγγειοτενσίνης 2 (1, 11, 14). Κατά τη διάρκεια της μόλυνσης τα σωματίδια του ιού συνδέονται με ACE2 και εισέρχονται στα ανθρώπινα κύτταρα. Με αυτό τον τρόπο τα σωματίδια του ιού δεσμεύονται σε πολλά μόρια ACE2 και απομονώνονται από την κυτταρική επιφάνεια.

Επιπλέον, το SARS-CoV αποδείχθηκε ότι απορυθμίζει την πρωτεϊνική έκφραση ACE2 με τρόπο εξαρτώμενο από την αναπαραγωγή του (2-12). Αυτό θα σήμαινε ότι μπορεί να αναπτυχθεί απώλεια της λειτουργίας του ACE2 κατά τη διάρκεια της λοίμωξης SARS- CoV-2. Δεδομένου ότι το ACE2 είναι βασικός παράγοντας στο σύστημα ρενίνης-αγγειοτενσίνης (RAS), η απώλεια της λειτουργίας του μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές συνέπειες».

Σύμφωνα με τον συντάκτη της επιστολής, «Η δραστηριότητα του RAS (σύστημα ρενίνης-αγγειοτενσίνης) είναι υψηλότερη στον πνεύμονα, όπου η ACE2 εκφράζεται σε μεγάλο βαθμό, για την εξισορρόπηση της παραγωγής της ACE-αγγειοτενσίνης II, πράγμα που σημαίνει πως η νόσος αυξάνεται στον πνεύμονα (3, 11, 12)».

Με αναφορές στην διεθνή βιβλιογραφία ο συντάκτης της επιστολής αυτής υποστηρίζει ότι, «Οι ασθενείς με χρόνιες παθήσεις εμφανίζουν χαμηλότερα επίπεδα ACE2. Επιπλέον, όπως υποστηρίζετε, η ACE2 μειώνεται με την ηλικία, γεγονός που εξηγεί την ευπάθεια ανάλογα την ηλικία. Επιπλέον, σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα ACE2 παρατηρήθηκαν σε ηλικιωμένους άνδρες (8,13). Αυτό θα μπορούσε να εξηγηθεί από το γεγονός ότι το ace2 γονίδιο βρίσκεται στο χρωμόσωμα Χ και έτσι τα αρσενικά άτομα έχουν μειωμένη ικανότητα της παραγωγής ACE2 έπειτα από την πρόκληση μόλυνσης από SARS-CoV-2. Δεδομένου ότι η πρωτεΐνη ACE2 εκφράζεται επίσης στην καρδιά, στα νεφρά, στα κύτταρα του εντέρου και τους όρχεις του ασθενούς, μπορεί κανείς να αναμένει πράγματι ασθενείς με COVID-19 που αναπτύσσουν παθολογικές αλλαγές σε αυτές τις θέσεις, εάν υπάρχει ιαιμία».

Είναι ενδιαφέρουσα και μένει να αποδειχθεί η άποψη που εκφράζει ο συντάκτης της επιστολής αυτής ότι, «Στοιχεία δείχνουν, ότι η βιταμίνη D είναι ένας αρνητικός ενδοκρινικός  ρυθμιστής του συστήματος ρενίνης-αγγειοτενσίνης (RAS), και ότι η ομαλοποίηση των επιπέδων βιταμίνης D θα μπορούσε να μειώσει τη δραστικότητα του συστήματος αυτού και μάλιστα, μέσω της μεταγραφικής καταστολής της έκφρασης της ρενίνης (10)».

ΔΡ Ε. ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Νευροφυσιολόγος | Μοριακός Βιολόγος | Γενετιστής  

Βιβλιογραφία

1. Hoffmann M et al. The novel coronavirus 2019 (2019-nCoV) uses the SARS-coronavirus receptor ACE2 and the cellular protease TMPRSS2 for entry into target cells. bioRxiv 2020:2020.01.31.929042.

2. Dijkman R et al. Replication-dependent downregulation of cellular angiotensin-converting enzyme 2 protein expression by human coronavirus NL63. Journal of General Virology (2012), 93, 1924–1929

3. Tikellis C and Thomas MC. Angiotensin-converting enzyme2 (ACE2) is a key modulator of the renin angiotensin system in health and disease. International Journal of Peptides Volume 2012, Article ID 256294, 8 pp.

4. Ferrario CM et al. Effect of angiotensin-converting enzyme inhibition and angiotensin II receptor blockers on cardiac angiotensin-converting enzyme 2. Circulation 2005;111:2605-10.

5. Chhinder P. Sodhi et al. Attenuation of pulmonary ACE2 activity impairs inactivation of des-Arg9 bradykinin/BKB1R axis and facilitates LPS-induced neutrophil infiltration. Am J Physiol Lung Cell Mol Physiol. 2018 Jan 1; 314(1): L17–L31.

6. Krämer BK et al. Effects of hypoxia on renin secretion and renal renin gene expression. Kidney International Volume 54, Supplement 67, September 1998, Pages S155-S158

7. Top coronavirus doctor in Wuhan says high blood pressure is major death risk. Bloomberg News
March 9, 2020, 5:00 PM GMT+1. https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-03-09/top-virus-doctor-says…

8. Xudong X et al. Age- and gender-related difference of ACE2 expression in rat lung. Life sciences. 78. 2166-71. (2006).10.1016/j.lfs.2005.09.038.

9. Sommerstein R and Gräni C. Rapid response to Preventing a covid-19 pandemic: ACE inhibitors as a potential risk factor for fatal Covid-19, BMJ 2020;368:m810. 03 March 2020.

10. WeihuaYuan et al. 1,25-dihydroxyvitamin D3 suppresses renin gene transcription by blocking the activity of the cyclic AMP response element in the renin gene promoter. The Journal of Biological Chemistry vol. 282, no. 41, pp. 29821–29830, October 12, 2007.

11. Zhangkai J. Cheng and Jing Shan2019 Novel coronavirus: where we are and what we know, Infection https://doi.org/10.1007/s15010-020-01401-y, Februuary 2020.

12. Jiabao Xu et al., Systematic Comparison of Two Animal-to-Human Transmitted Human Coronaviruses: SARS-CoV-2 and SARS-CoV, Viruses 2020, 12, 244; doi: 10.3390/v12020244

13. Austin C. Boese et al., Sex differences in vascular physiology and pathophysiology: estrogen and androgen signaling in health and disease, Am J Physiol Heart Circ Physiol 313: H524 –H545, 2017, doi:10.1152/ajpheart.00217.2016 • www.ajpheart.org 

14. Hao Xu ET AL., High expression of ACE2 receptor of 2019-nCoV on the epithelial cells of oral mucosa, nternational Journal of Oral Science, 2020 12:8, https://doi.org/10.1038/s41368-020-0074-x

Η νόσος Parkinson είναι η δεύτερη συχνότερη νευροεκφυλιστική πάθηση των ηλικιωμένων, που κλινικά χαρακτηρίζεται από βραδυκινησία, τρόμο ηρεμίας, αφύσικες θέσεις ισορροπίας και υπερτονία των μυών. Ο ακριβής παθογενετικός μηχανισμός παραμένει αδιευκρίνιστος.

Πολλές κλινικές μελέτες έχουν φανερώσει μια σχέση μεταξύ της νόσου και των βιταμινών. Πιο συγκεκριμένα, οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες των βιταμινών και οι βιολογικές ιδιότητες που διαθέτουν στη ρύθμιση των γονιδίων μπορεί να φανούν ευεργετικές για την αντιμετώπιση της νόσου.

Η σύγχρονη έρευνα δείχνει ότι η αναπλήρωση συγκεκριμένων βιταμινών μπορεί να μειώσει την επίπτωση της νόσου στον γενικό πληθυσμό και να βελτιώσει τα συμπτώματα των ασθενών με Parkinson. Έτσι, στις μέρες μας η λήψη συμπληρωμάτων βιταμινών μπορεί να αποτελέσει μια αποτελεσματική πρακτική που συμπληρώνει την ήδη υπάρχουσα φαρμακευτική θεραπεία.

Μεταξύ των λιποδιαλυτών βιταμινών παρότι πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η βιταμίνη Ε μειώνει τον κίνδυνο για εμφάνιση της Parkinson, η μελέτη DANATOP έδειξε ότι η λήψη βιταμίνης Ε είναι αναποτελεσματική για τη νόσο. Αντίθετα, πολλές μελέτες έδειξαν ότι τα υψηλά επίπεδα βιταμίνης D μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου, ενώ η λήψη βιταμίνης D επιβραδύνει την επιδείνωση της νόσου και μειώνει των κίνδυνο καταγμάτων σε ασθενείς με Parkinson.

Αναφορικά με τις υδατοδιαλυτές βιταμίνες ξεχωρίζουν η βιταμίνη C και η βιταμίνη Β3(νιασίνη).

Η βιταμίνη C είναι ζωτικής σημασίας για τον ανθρώπινο οργανισμό και ενώ δε φαίνεται να μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου, μπορεί να βελτιώσει την απορρόφηση της λεβοντόπας στους ηλικιωμένους. Αντίθετα, οι ήδη υπάρχουσες μελέτες έχουν δείξει ότι η νιασίνη μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου, ενώ υπάρχουν δεδομένα και για βελτίωση συμπτωμάτων όπως η βραδυκινησία και η σπαστικότητα.

Τα ατομικά χαρακτηριστικά, οι χημικές ιδιότητες του σκευάσματος, ο ρυθμός απορρόφησης και η βιοδιαθεσιμότητα των βιταμινών επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα. Έτσι, αν και υπάρχουν πολλές ενδείξεις για τη σχέση μεταξύ βιταμινών και νόσου Parkinson, χρειάζονται κι άλλες κλινικές μελέτες για να επιβεβαιώσουν ότι η λήψη συμπληρωμάτων βιταμινών μπορεί να μειώσει την επίπτωση της νόσου και να καθυστερήσει την εξέλιξή της.

DR. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Νευροφυσιολόγος | Μοριακός Βιολόγος | Γενετιστής

ΕΠΑΝΑΙΜΑΤΩΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΔΥΟ ΕΣΩ ΜΑΣΤΙΚΩΝ ΑΡΤΗΡΙΩΝ

Η παράκαμψη των στεφανιαίων αποτελεί τη συχνότερη καρδιοχειρουργική επέμβαση. Η πρώτη επέμβαση υπό εξωσωματική κυκλοφορία έγινε το 1968 από τον Favaloro και αποτελούσε τη θεραπευτική μέθοδο εκλογής για συμπτωματικούς ασθενείς με σοβαρή στεφανιαία νόσο. Έκτοτε υπάρχει συνεχής πρόοδος κυρίως στην καλύτερη προστασία του μυοκαρδίου περιεγχειρητικά και τη βελτίωση της εξωσωματικής κυκλοφορίας. Παρουσιάζονται νέες τεχνικές χωρίς εξωσωματική κυκλοφορία, τεχνικές χωρίς χειρισμούς στην αθηρωματική ανιούσα αορτή και χρησιμοποιούνται τα αρτηριακά μοσχεύματα ( έσω μαστική αρτηρία, κερκιδική και γαστροεπιπλοїκή αρτηρία). Αποτέλεσμα είναι η ελάττωση της νοσηρότητας, της θνητότητας και τα καλύτερα άμεσα και απώτερα αποτελέσματα.

Οι ενδείξεις χειρουργικής θεραπείας της στεφανιαίας νόσου είναι κυρίως η νόσος του στελέχους και η  σύμπλοκη νόσος των τριών κυρίων αγγείων της καρδιάς ιδιαίτερα σε ύπαρξη κεντρικών βλάβών ή σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη , όπου υπερτερεί των άλλων συντηρητικών ή επεμβατικών μεθόδων (διαδερμική επέμβαση στα στεφανιαία – PCI – stents). Οι τελευταίες πολυκεντρικές προοπτικές μελέτες που έγιναν, έδειξαν ότι η παράκαμψη των στεφανιαίων υπερτερεί σε αυτές τις ομάδες ως προς την αποφυγή μειζόνων καρδιακών συμβαμάτων και την ανάγκη επανεπέμβασης.

Η έσω μαστική αρτηρία θεωρείται το καλύτερο μόσχευμα και έχει αποδειχθεί ότι υπερτερεί της σαφηνούς φλέβας. Η τοποθέτηση της στον πρόσθιο κατιόντα κλάδο, που είναι το κύριο αγγείο της καρδιάς, έχει τα καλύτερα αποτελέσματα και τη μικρότερη ανάγκη επανεπέμβασης από οποιαδήποτε άλλη θεραπευτική μέθοδο. Η βατότητα της ξεπερνάει το 90 – 95% την 20ετία. Αυτό οφείλεται σε ανατομικές και βιοχημικές ιδιότητες που έχει η αρτηρία. Η έκκριση προστακυκλίνης, η ακεραιότητα του έσω ελαστικού χιτώνα και η σπανιότητα των μυϊκών ινών του μέσου χιτώνα, είναι παράγοντες που έχουν ως αποτέλεσμα την αντιθρομβωτική της ιδιότητα και την αποφυγή δημιουργίας αθηρωματικής πλάκας.

Η αριστερή έσω μαστική insitu αναστομωμένη στον αριστερό πρόσθιο κατιόντα κλάδο.  

Η δεξιά έσω μαστική αρτηρία αναστομωμένη στη δεξιά στεφανιαία αρτηρία και η αριστερή έσω μαστική αρτηρία αναστομωμένη στον αριστερό πρόσθιο κατιόντα κλάδο.

Η δεξιά έσω μαστική αρτηρία αναστομωμένη στον επιχείλιο κλάδο της περισπωμένης και η αριστερή έσω μαστική αρτηρία αναστομωμένη στον αριστερό πρόσθιο κατιόντα κλάδο. 

Η δεξιά έσω μαστική αρτηρία αναστομωμένη στον πρόσθιο κατιόντα κλάδο και η αριστερή έσω μαστική αρτηρία αναστομωμένη στον επιχείλιο κλάδο της περισπωμένης.

Η χρήση αρτηριακών μοσχευμάτων και ιδιαιτέρως των δύο έσω μαστικών αρτηριών σε νεότερες ηλικίες έχει τα καλύτερα μακροχρόνια αποτελέσματα. Στη κλινική μας χρησιμοποιούμε και τη δεξιά έσω μαστική αρτηρία για την επαναιμάτωση του πιο σημαντικού τμήματος του μυοκαρδίου της αριστεράς κοιλίας (μετά την επαναιμάτωση του προσθίου κατιόντα κλάδου από την αριστερή έσω μαστική αρτηρία) σε ασθενείς κάτω των 80 ετών ή σε όσους έχουν προσδόκιμο επιβίωσης πάνω από 10ετία. Σχετικές αντενδείξεις θεωρούμε τη περίπτωση επείγουσας εγχείρησης, όπου απαιτείται άμεση υποστήριξη με εξωσωματική κυκλοφορία, την αναπνευστική ανεπάρκεια, ιδιαίτερη παχυσαρκία ή διάφορους ανατομικούς λόγους. Ο σακχαρώδης διαβήτης δεν αποτελεί αντένδειξη χρήσης της δεξιάς έσω μαστικής αρτηρίας, ιδιαίτερα σε νέους ασθενείς, εκτός αν συνυπάρχουν παθήσεις που αυξάνουν τον κίνδυνο λοίμωξης ή διάσπασης στέρνου ( λήψη κορτικοστεροειδών, παχυσαρκία, ανοσοκαταστολή, κτλ).

Από το 2003, όπου η κλινική μας λειτουργεί στο Ιασώ – Metropolitan General και έχοντας καθιερώσει στην πράξη τη χρήση των δύο έσω μαστικών αρτηριών για την επαναιμάτωση του μυοκαρδίου, δεν παρατηρήσαμε επιπλοκές εκ του αναπνευστικού, ούτε λοιμώξεις ή αστάθεια – διάσπαση στέρνου στους ασθενείς που τοποθετήσαμε δύο έσω μαστικές αρτηρίες.

Συμπερασματικά η χειρουργική επαναιμάτωση του μυοκαρδίου με χρήση δύο έσω μαστικών αρτηριών σε ασθενή με νόσο του στελέχους ή των τριών κυρίων αγγείων της καρδιάς είναι η θεραπευτική μέθοδος εκλογής σε ηλικίες κάτω των 80 ετών, όπου παρατηρείται το καλύτερο μακροχρόνιο αποτέλεσμα και η αποφυγή μειζόνων καρδιακών συμβαμάτων και επανεπέμβασης.

Νικόλαος Μιχαλόπουλος, MD
Καρδιοχειρουργός
Διευθυντής B’ Καρδιοχειρουργικής Κλινικής
Metropolitan General

Με αφορμή τη συμπλήρωση 10 ετών από την πρώτη ημέρα λειτουργίας του οδηγού φαρμάκων Γαληνός, η εταιρεία Ergobyte παρουσιάζει το νέο εργαλείο «Μητρότητα και φάρμακα». Φιλικό προς τον χρήστη, παρέχει πληροφορίες για την ασφάλεια χορήγησης ενός φαρμάκου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή τη συμβατότητά του με τον θηλασμό.

Παρότι συστήνεται η αποφυγή φαρμάκων κατά τη διάρκεια της κύησης, ιδιαίτερες καταστάσεις όπως χρόνιες παθήσεις, συμπτώματα της εγκυμοσύνης και λοιμώξεις, τα καθιστούν απαραίτητα. Ο ιατρός πρέπει να έχει στη διάθεσή του όλες τις πληροφορίες για να αποφασίσει τεκμηριωμένα αν η χορήγηση ενός φαρμάκου ενέχει περισσότερα οφέλη από ό,τι κινδύνους για την υγεία της μητέρας και του βρέφους.

Διανύοντας την εποχή της υπερπληροφόρησης, είναι σημαντικό και για τη μητέρα να έχει πρόσβαση σε έγκυρες πηγές. Σε αυτό το πλαίσιο, το εργαλείο «Μητρότητα και φάρμακα» παρέχεται ελεύθερα στο κοινό μέσα από το Galinos.gr. Η Μάρθα Ζαχαριάδου, Product Manager της Ergobyte, τονίζει: «Η περίοδος της εγκυμοσύνης και του θηλασμού είναι συναρπαστική αλλά και αγχώδης για μια γυναίκα. Η νέα υπηρεσία του Galinos.gr είναι το μοναδικό εργαλείο που ενημερώνει στα ελληνικά για την ασφάλεια χρήσης φαρμάκων κατά την κύηση και την γαλουχία.».

Τα τελευταία 10 χρόνια, το Galinos.gr έχει καταξιωθεί στην Ελλάδα ως το Google για τα φάρμακα. Με 950.000 ιατρούς, φαρμακοποιούς, νοσηλευτές και ασθενείς να το επισκέπτονται σε μηνιαία βάση, είναι πολλά περισσότερα από μια βάση δεδομένων φαρμάκων. Αποτελεί τον ηλεκτρονικό σύμβουλο του επιστήμονα υγείας, προσφέροντας καινοτόμα εργαλεία υποστήριξης απόφασης. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που ασφαλιστικοί οργανισμοί, κλινικές και νοσοκομεία επιδιώκουν τη διασύνδεση των πληροφοριακών τους συστημάτων με τον Γαληνό για να χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες του.

Ο Δρ. Αθανάσιος Κλέωντας, Επιστημονικός Διευθυντής της Ergobyte, αναφέρει σχετικά: «Η κωδικοποίηση πληροφοριών για τα φάρμακα ξεκίνησε το 2008. Πλέον διαθέτουμε πάνω από 26.000 κανόνες συνταγογράφησης οι οποίοι αξιοποιούνται στις καινοτόμες υπηρεσίες υποστήριξης απόφασης του Γαληνού. Είμαστε πεπεισμένοι ότι το νέο εργαλείο για τη μητρότητα θα τύχει μεγάλης αποδοχής από την ιατρική και φαρμακευτική κοινότητα, όπως ο έλεγχος συγχορήγησης πριν από μερικά χρόνια.».

Ο Γαληνός είναι μια αμιγώς ιδιωτική πρωτοβουλία της εταιρείας πληροφορικής Ergobyte που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη και δραστηριοποιείται στον χώρο της ψηφιακής υγείας από το 2002.

Το 1 ° Πανελλήνιο Συνέδριο Εθνοφαρμακολογίας με θέμα «Παραδοσιακή Θεραπευτική – Μύθοι και Αλήθειες»  πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, στις 11, 12 και 13 Οκτωβρίου 2019.

Καταξιωμένοι επιστήμονες αλλά και νεότεροι συνάδελφοι και ερευνητές από διάφορες ειδικότητες ανέπτυξαν μια ευρεία θεματολογία με επίκεντρο την Παραδοσιακή Θεραπευτική.

Στο συνέδριο έγινε ενημέρωση και ανταλλαγή απόψεων, καθώς και αναζήτηση λύσεων για όλα τα κρίσιμα θέματα που απασχολούν τους
επιστήμονες των εμπλεκόμενων ειδικοτήτων, αναφορικά με την παραδοσιακή χρήση των φυσικών προϊόντων και την αξιοποίηση της σχετικής γνώσης για την βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Η ομάδα της εταιρείας HEALTH SIGN ήταν εκεί χορηγός και υποστηρικτής αυτού του έργου όπου ενημερώθηκε αλλά και αντάλλαξε απόψεις σχετικά με τις χρήσεις των φαρμακευτικών φυτών. Δέσμευσή της είναι να αξιοποιήσει και να κάνει πράξη όλη αυτή την γνώση που δόθηκε από το συνέδριο με σκοπό να προσφέρει λύσεις για καλύτερη ποιότητα ζωής.

• Η Health Sign είναι μια ελληνική εταιρεία παραγωγής κορυφαίων φυσικών συμπληρωμάτων διατροφής & βιταμινών που διατίθενται στα φαρμακεία.